GR 2014: Keerpunt voor de PvdA?

De jongste gemeenteraadsverkiezingen hebben een behoorlijke verschuiving in het gemeentelijke politieke landschap laten zien. Je kunt je nu afvragen of dit eenmalig is of dat er structurele ontwikkelingen aan ten grondslag liggen. Al analyserend valt te constateren, dat het kiezersgedrag nog wel een tijdje onrustig zal blijven. De PvdA zal hier een antwoord op moeten vinden anders ziet de toekomst er niet rooskleurig uit.

De Nederlandse politieke partij kende van oudsher een aantal klassieke functies. Ze was volledig geïntegreerd in de structuur van de samenleving. Dit is al een tijdje niet meer zo. Partijen gaan steeds meer lijken op campagnemachines, die voornamelijk met de kiezer communiceren via de media. Hun functie is dus veranderd, maar er is geen algemene binding voor in de plaats gekomen,zoals in VS met de Democraten en Republikeinen. Wel voelt lokaal een groot deel van de kiezers zich verwant met plaatselijke issues en personen.

Een grote rol speelt het wegvallen van de sociale verbanden in de samenleving. Dit is een gevolg van de welvaartsstijging en de individualisering. Door de welvaartsstijging vielen de banden tussen de bevolkingsgroepen weg en de individualisering versnipperde de sociale en politieke slagkracht. De neuzen staan niet allemaal meer de dezelfde kant op. Partijen,zoals de PvdA en het CDA , die verschillende sociale groepen willen verbinden, vallen uiteen. Men heeft geen boodschap aan elkaar. Collectieve bewegingen zijn versplinterd.
We zien allerlei partijen ontstaan op basis van belangen, plaatselijke thema’s, en angsten die leven onder bepaalde bevolkingsgroepen.
Het Nederlandse politieke landschap is jarenlang getekend door het bestaan van veel partijen.De regerende coalities steunden op compromissen en de bijstellingen deden zich gelden in de marges.De kiezer van nu is ongeduldiger, is ook meer gericht op eigen belangen en omstandigheden en wil sneller boter bij de vis.Tegelijkertijd zijn er partijen ontstaan,die in extremere vorm hun standpunten naar buiten brengen. Dit heeft geleid tot een andere stijl van politiek voeren. Thema ’s worden vaker gepresenteerd in de vorm van een conflict. Dit levert alleen winnaars en verliezers op. We zien dit bij de windmolens en recentelijk rond de N34 bij Klijndijk. Zie ook de VS: een president,die de realisatie van elk onderdeel van zijn programma moet bevechten.

De versnippering van het politieke landschap zorgt ook voor een afname van het oplossend vermogen van de democratie. Dit kan voor een impasse zorgen. Op landelijk niveau is dit voorkomen door enkele niet-coalitiepartijen.
Hoewel de kiezers zelf debet zijn aan de versnippering,ondermijnt dit proces wel het vertrouwen in de politiek. Op gemeentelijk niveau zien we dit probleem ook opduiken. Op persoonlijk niveau worden nu vaak coalities gesloten,die op pragmatische wijze hun programma’s invullen. De gemeentelijke partijen lossen dit nu nog zo op,maar het is zeer de vraag of dit een structurele oplossing voor de toekomst is.
Los van de versnippering was de verzwakking van het oplossend vermogen van de democratie al langer aan de gang. In onze samenleving zijn structurele ontwikkelingen bezig, waarop de politiek geen of onvoldoende antwoord heeft.
Een paar voorbeelden: de ontwikkeling van de multiculturele samenleving,,de sociaal-economische tweedeling en de verwaarlozing van het middenkader.
Dit heeft het vertrouwen in de traditionele partijen sterk verminderd. Men zoekt zijn heil nu ergens anders.
Het is nu de vraag op welke wijze deze ontwikkelingen zich gaan doorzetten.
Een bredere partij zal toch een nieuw concept moeten bieden. Er zullen nieuwe verbindingen nodig zijn. Het aanvankelijke succes van Samsom valt daaruit ook te verklaren. Het lijkt er toch op, dat de huidige sociaal-economische ontwikkelingen doorgaan met als gevolg winnaars( zij die aanhaken) en verliezers( zij die de boot missen). Bij ongewijzigd beleid zal dit zijn politieke vertaling blijven houden en zullen verbindingen achterwege blijven.
De achterblijvende groeperingen zullen zich richten op behoud van het bekende, het eigene en het lokale. Het community denken kan best positief werken op regionaal en lokaal niveau.Dit heeft waarschijnlijk ook de toekomst. Bij een herindeling van bestuurslagen moet hier dan ook rekening mee worden gehouden. Wellicht kan een nieuw districtenstelsel ook van meerwaarde zijn.
Op landelijk en Europees vlak zullen ook andere perspectieven dan de eigen bekende horizon moeten gelden. Dit is voorlopig een heikel punt. De partijen die landelijk en Europees met visie beleid willen voeren, zullen dit duidelijk kenbaar moeten maken en de kiezer hierin mee moeten en durven nemen. Nu is het grootste podium constant voor de anti-partijen.