Ik wens u interessante tijden (Chinese verwensing)

En hoe behaaglijk zou het zijn als het wat minder spannend werd! Ook al kijken we niet naar het buitenland waar we toch al liefst met een boog omheen lopen.

Door Jan Zweens 

Wat leven wij in boeiende tijden!

Onze reactie op Piketty, bij voorbeeld: Die constateerde dat de inkomensachterstand van arbeid op kapitaal in de geschiedenis steeds is toegenomen en voorspelt dat die kloof onoverbrugbaar wordt als de overheden niet ingrijpen. Hoe is hier de reactie? “In Nederland valt het best nog wel mee”. Maar dringt dan niet tot jullie door dat Nederland er, in een geglobaliseerde wereld, vroeg of laat ook aan zal moeten geloven? Nee, jullie zeggen tegen elkaar: “Het huis van de buren staat in brand; dat scheelt ons weer in stookkosten”, bij wijze van spreken dan.

We hebben het dus niet over Oekraïne, IS, Somalië, Tunesië en nog wat landen. Den Haag is al ver genoeg en de Statenverkiezingen spannend genoeg, voor wie het wil zien. Niet voor René Cuperus. Die steekt de draak met de commentatoren die de verkiezingen “oppompten tot een betekenisvolle eerste-orde-verkiezing”. Wat stellen die verkiezingen nog voor, nu de zogenaamde “bestuurspartijen” elkaar in een ijzeren greep houden. “Een partijenconglomeraat runt de BV Nederland”. En dat schrijft hij in dezelfde Volkskrant (23/3/15) waarvan de hoofdkop luidt: VVD OP RAMKOERS MET PvdA omdat de VVD, dwars tegen alle middenpartijen in, geen niet-Europese vluchtelingen meer wil toelaten in Europa. Cuperus vergeet voor ’t gemak dat in elk geval twee van de “bestuurspartijen” blootstaan aan de verleiding van hun buurpartij aan de buitenkant. En de VVD bezwijkt met grote regelmaat voor de charmes van de PVV. De PvdA heeft nog weinig last van fantoompijn aan de ideologische veren.

Nee, René, het is adembenemend, dat monsterverbond tussen de nog-net-niet extreemrechtse VVD en de programmatisch nog behoorlijk linkse PvdA. Overtreft het niet de stoutste verwachtingen wat die twee bereikt hebben aan inhalen van achterstallig onderhoud en wat ze hebben aangericht aan collateral damage? Want, tja, waar gehakt wordt maken de spaanders slachtoffers.

Bij ons in Nederland blijft het toch wel goed gaan?!

Hoe ziet het partijenlandschap eruit? Van een door de drie woudreuzen, CDA, PvdA en VVD gedomineerd bos is het een bijgesnoeid veldje kerstbomen geworden waarin geen partij boven de 15 % uitkomt. Wat gaat dat voor gevolgen hebben? Om het toch met het buitenland te vergelijken: Engeland en Amerika hebben beide twee woudreuzen. In het Verenigd Koninkrijk draait de politiek redelijk; in de Verenigde Staten is de vereniging opgevolgd door een kloof van polarisatie die het bestuurlijke proces bijna lam legt. Veel partijen daarentegen had je in het Frankrijk van de IVe Republiek, tot 1958, waar de regeringen het gemiddeld een half jaar uithielden; totdat De Gaulle orde op zaken stelde. Momenteel zien we een druk bevolkt partijenlandschap in Israël, waar centrumrechts moet dansen naar de pijpen van extreem orthodoxe partijen. Hoe het uitpakt met veel of weinig partijen valt blijkbaar niet te voorspellen: andere omstandigheden, andere gevolgen. (Zo zie je maar weer: van het buitenland worden we niet wijzer.) De opiniepeilingen wijzen ook niet veel verder dan van het KNMI, zeg een paar maanden in ’t voren en daarna is het koffiedik of de Enkhuizer Almanak.

Na de Statenverkiezingen

Hoe staat het er op korte termijn voor? Het zal wel even duren voor er zaken gedaan kunnen worden, maar is dat erg? De operatie Achterstand inhalen hebben we bijna gehad; de voornaamste hervormingen zijn beklonken. Wat nu nog moet gebeuren, belastingherziening en pensioenstelsel kunnen onder een VVD/PvdA kabinet nooit lukken. Over de belastingen zijn de partijen het eens, dat belastingdruk op arbeid omlaag moet en dat de jungle aan toeslagen en aftrekposten gesaneerd wordt. Waar moet dat geld vandaan komen? De standpunten van VVD en PvdA zijn zó stevig ideologisch verankerd dat ze het nooit eens zullen worden. Voor de VVD zijn de hogere inkomens heilig en de PvdA wil het daar juist zoeken. Bovendien is voor beide oplossingsrichtingen nog maar een eerste schets getekend.

Voor een nieuw pensioenstelsel zijn ook geen gedetailleerde plannen en bestaat wel een nauwelijks te overbruggen verschil over de richting waarin gezocht moet worden: links wil vasthouden aan een stelsel waarbij de risico’s solidair gedragen worden en rechts zoekt naar vormen met meer individuele keuzemogelijkheden; en wat dat betekent ervaren we nu aan de marktwerking in de zorg.

Het wachten is dus op een nieuw kabinet in 2017; niet eerder want dan zouden beide coalitiepartijen het hoofd op het electorale hakblok leggen. Het komt goed uit dat van de andere partijen alleen PVV en SP het kabinet willen pootje lichten. Dat brengt wel mee dat we twee jaren krijgen met een lage wetgevende productiviteit. Maar Nederland is na twee hectische jaren ook toe aan een periode waarin, althans voor de binnenlandse politiek, volstaan kan worden met op de winkel te passen. Zullen dit nu verloren jaren zijn? Geen sprake van. Om te beginnen mogen we verwachten dat de mensen dan meer hebben kunnen merken van het economisch herstel en de pijn van de afgelopen jaren niet meer de coalitiepartijen nadragen.

Op de tweede plaats is dan waarschijnlijk tot meer mensen doorgedrongen dat Piketty gelijk heeft: een economie van de duivel die steeds op de grootste hoop sch..t kan niet duurzaam zijn: een welvaartsverdeling waarbij de voorsprong van de vermogensbezitters op de mensen in loondienst steeds groter wordt vraagt om drastische overheidsregulatie. En die ervaring wordt over de hele wereld opgedaan zodat de nodige internationale steun voor ingrijpen van de overheid toeneemt. En elke keer dat bankdirecties zich tonnen extra verschaffen terwijl medewerkers worden ontslagen zal de roep om verandering weer wat duidelijke klinken.

En ten derde zullen de meeste kiezers dan ervaren hebben dat de zegeningen van de marktwerking in de zorg bar tegenvallen. Tot nu toe zijn het vooral de zorgverlenende professionals die in groten getale in opstand komen; over twee jaren hebben we allemaal het pijnlijke leergeld betaald om ervaringsdeskundige te worden. Maar… wil de PvdA meeprofiteren van die stemmingsveranderingen dan moet ze wel beginnen duidelijk te maken aan welke kant wij staan: dat het een grote fout was om mee te gaan met de marktwerking in de zorg; en dat we die fout niet opnieuw moeten maken bij het pensioenstelsel; dat het een noodzakelijk kwaad was om met de VVD in zee te gaan maar dat we die fout in 2017 niet zullen herhalen. We moeten met een nieuw verhaal komen: Linksaf en niet versagen! De VVD is al druk bezig om de rechtse aap uit de mouw te laten komen: zoals boven al gemeld: geen niet-Europese vluchtelingen meer Europa binnen.

Tenslotte de vraag of de PvdA, als de grootste verliezer, het moeilijker gaat krijgen met de VVD? Dat zou best mee kunnen vallen. De VVD heeft bijna evenveel belang bij het overeind houden van Samsom en de zijnen tegen interne kritiek als onze partijleiding zelf. Het zou niet voor het eerst zijn dat een partij hogere eisen kan stellen omdat zij aan getalsmatige invloed verloren heeft.

Kortom: het blijven interessante tijden, maar we hoeven niet bij de pakken neer te gaan zitten.

Jan Zweens