Zwarte piet en de Verenigde Naties

Het was mij niet bekend dat de wortels van Sint Nicolaas helemaal teruggaan naar 280 na christus in Lycië in het tegenwoordige Turkije. In de veertiende eeuw was ons goedheiligman in Nederland al aanleiding voor een kinderfeest op zijn geboortedag 6 december. Na de reformatie hebben de protestanten geprobeerd het Sinterklaas feest als een katholiek bijgeloof weg te poetsen, wat, zoals we weten, niet is gelukt.  

Ontwikkeling

Pas in 1850 heeft onderwijzer Jan Schenkman Sint Nicolaas een zwarte knecht meegegeven. Eerst was er één knecht, later meer. Er waren tijden dat men vond dat Sinterklaas ook een appèl moest doen op gehoorzaam gedrag van kinderen en kreeg zwarte Piet een taak als boeman. Stoute kinderen werden in de zak meegenomen naar Spanje.

Sinterklaas is in de loop der eeuwen getransformeerd van een beschermheilige van de kinderen, via een boeman en hardhandige pedagoog, naar een folkloristische kindervriend. Zwarte Piet ontdeed zich van de gouden oorringen en het kroes haar, wat misschien toch te veel associaties opriep met onze slavernijgeschiedenis. Van een domme Piet kregen we een vrolijke Piet. Van één Piet gingen we naar een hele boot met vrolijke Pieten die slim en ondeugend zijn, allerlei specialismen hebben en kinderen vrolijk maken. De laatste tientallen jaren krijgen we steeds meer vrouwelijke Pieten en ieder vindt dat alleen maar leuk. Ik sluit niet uit dat de geschminkte Pieten de komende decennia ook nog van kleur zullen verschieten en mogelijk een diverser spectrum van kleuren met zich mee gaan dragen. Zo moet het ook zijn, elke gewoonte, gebruik en feest meandert met de ontwikkelingen in de eigen samenleving mee.

Olievlek

Dat is nog iets anders dan dat internationale instanties zich bezig gaan houden met feesten en folklore van landen en volkeren in de wereld. De VN heeft onmiskenbaar een belangrijke rol in mondiale veiligheid en universele mensenrechten. De VN is belangrijk in internationale diplomatie en politieke beteugeling van nationale – of internationale conflicten. De VN is ook een grote papieren bureaucratie die in het afdwingen van oplossingen in conflicten weinig vuist kan maken. Soms heeft ze de neiging zich als een olievlek over een steeds breder terrein uit te spreiden. Het Commissariaat voor de rechten van de mens heeft tot taak de naleving van de rechten van de mens te bevorderen. Hier is het gevaar van de olievlek in mijn ogen zeer actueel.

Zo snel als het commissariaat zich denkt te moeten bemoeien met tradities, folklore en volksfeesten in afzonderlijke landen ontstaat er gevaar voor het bereiken van het tegenovergestelde van wat ze beoogt. Tradities en folklore zijn in principe onschuldig en hebben belangrijke samenbindende functies. Altijd zijn zij geworteld in het verleden en zoals hierboven beschreven passen ze zich moeiteloos aan aan de veranderingen die plaats vinden in de samenleving. Ze zijn plooibaar en kneedbaar en ademen mee met de samenleving en vertolken iets gemeenschappelijks als ware het de lijm van een samenleving. Ze zijn niet met politieke besluiten of rechterlijke uitspraken uit te roeien. Zoals de protestanten in de reformatie Sinterklaas niet hebben klein gekregen, zo krijgt mevrouw Verene Sheperd ook de schmink niet van het gezicht van zwarte Piet.

Fout verleden

Ik zou er eigenlijk om willen lachen dat de VN met ons contributiegeld een bestraffend rapport over ons kinderfeest gaat schrijven. Er ligt echter toch een gevaar op de loer. In deze foute interpretatie van handhaving van mensenrechten schuilt het gevaar van het ontnemen van historische wortels van aangesloten landen. In vrijwel elk gebruik of traditie schuilen elementen van het verleden die we nu met andere ogen aanschouwen. Het wegpoetsen van deze tradities en (zogenaamd) fout verleden vernietigt gevoelens van saamhorigheid, iets wat de algemeen geformuleerde universele rechten van de mens van de VN ons nooit zal kunnen geven. Daarom VN, “wees sterk door klein te blijven”!