Zomer 2021 hebben Provinciale Staten van Drenthe de Statenwerkgroep ‘Veranderende Samenleving’ de opdracht gegeven om een verkennende notitie te maken over het ‘(vernieuwend) raadgevend referendum in Drenthe’. Dit naar aanleiding van een initiatief van een groep inwoners van Drenthe die hiervoor aandacht hebben gevraagd.
Fractievoorzitter Hendrikus Loof in zijn bijdrage tijdens de Commissie FCBE op 29 juni:
Typisch zo’n onderwerp dat de tongen losmaakt wanneer je het in een fractievergadering aan de orde stelt: het referendum. De uiteenlopende meningen buitelen over elkaar heen en die zijn niet rechts en ook niet links politiek te duiden. Ze zijn vanuit het hart en het hoofd ontstaan en gevormd door allerlei (al dan niet persoonlijke) ervaringen, goede voorbeelden, slechte voorbeelden, enzovoort. Maar ook door de kijk op de wereld en daarin is onze fractie wel eenduidig qua opvatting: we zien al decennialang een almaar groter wordende kloof tussen de haves en de have nots in onze samenleving. Niet alleen economisch maar ook sociaal, educatief, cultureel, politiek en wat dies meer zij.
Wij vinden dat we dit niet voor zoete koek moeten aannemen maar dat we daar iets aan moeten doen. Dat drijft ons, ook en vooral in de politieke arena. Dat maakt ook dat de PvdA open staat voor vernieuwing als we denken dat het kan bijdragen tot het verkleinen van de kloof.
Nu is de vraag of een raadgevend referendum past in het plaatje van ons wereldbeeld. En of het een oplossing kan zijn voor, of althans een bijdrage kan leveren aan het verbeteren van de verbinding van onze inwoners met b.v. de politiek.
Er worden in de voorliggende notitie een aantal vragen gesteld door de werkgroep, te beginnen met de vraag of wij één van de uitgeschreven instrumenten (referendum, burgerinitiatief of burgerfora) verder willen laten onderzoeken.
Interessant is om te lezen dat 5 provincies een referendumverordening kennen, hoewel we niet weten of ze er ooit gebruik van gemaakt hebben. Bindend kunnen ze grondwettelijk gezien niet zijn maar politiek-bindend wel, als dat vooraf is afgesproken. Onze fractie is benieuwd naar ervaringen in de 5 provincies en verneemt daar graag meer over. Wat was de respons? Wat waren de onderwerpen? En is de kwaliteit van de besluitvorming versterkt?
Op de vraag of onze voorkeur uitgaat naar correctief of avancerend, dan kiezen wij voor correctief omdat we wel vinden dat het een onderwerp moet zijn waar de provincie over gaat.
Er worden ook een aantal variabelen in het ontwerp van een referendum voorgelegd. En daar zit in ieder geval een heel cruciaal aspect bij wat ons betreft: een vaak gehoord kritiekpunt op referenda is dat het polariserend werkt doordat de antwoordmogelijkheid veelal beperkt is tot ja of nee. Of tot voor of tegen. Dat is ons te mager. Dan ontbreekt de brede, inhoudelijke afweging die politici gewend zijn te maken en waarin ook de stem van een (de) minderheid is terug te horen. Als het goed is.
Het 2e instrument is het zogenaamde volksinitiatief staat niet hoog op ons wensenlijstje. In strikte zin van het begrip niet mogelijk is in Nederland. Het blijft echter van onderaf geïnitieerd en avancerend, oftewel het voegt iets toe aan b.v. provinciale regelgeving.
Burgerfora, het 3e en laatste instrument, daarentegen kan wel op onze sympathie rekenen. Daar zien we meer voor- als nadelen in terug en het past goed in het kader verbindend besturen.
Op de vraag van de werkgroep of wij één of meerdere onderwerpen zouden willen laten uitwerken dan kiest onze fractie voor burgerfora en een correctief referendum, waarbij we graag zouden willen leren van de provincies die hiermee ervaring hebben opgedaan.
